Vitamin Çeşitleri, Görevleri ve Bulundukları Besinler

Vitaminler hayatın devamı, büyüme ve üreme için gerekli olan moleküllerdir. İnsanlar, vitaminleri kendileri üretemedikleri için ihtiyaçları olan vitaminleri genellikle bitkisel ve hayvansal gıdalardan sağlarlar. vitaminler, canlıların hayatlarını devam ettirebilmeleri için mutlaka gerekli olan organik besinlerdendir. Karbonhidrat, yağ ve proteinlerin gibi enerji kaynağı ya da yapısal moleküller olarak kullanılmazlar.  Vitaminler vücutta birçok reaksiyonu katalize eden bileşiklerdir. Bu nedenle hayati fonksiyonlar için  mutlaka çok gereklidir.

Bütün canlıların vitamine ihtiyacı olmadığı gibi bazı canlılar da belli vitaminlere ihtiyaç duyarlar. Örneğin İnsan vücudunda C vitamini (askorbik asit) sentezlenemediğinden alınan besinlerde mutlaka C vitamini olması gerekir. Fareler ise kendi vücutlarında C vitamini sentezleyebilirler ve dışarıdan besinlerle C vitamini almaya ihtiyaç duymazlar.

Bazı vitaminler vücuda provitamin adı verilen ön madde şeklinde alınırlar, daha sonra vitamine dönüştürürler.

Vitamin Çeşitleri:

Vitamin çeşitleri vitaminler yağda ve suda çözünen vitaminler olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar. Yağda çözünen vitaminler A, D, E ve K vitaminleridir. Bu vitaminler yağ dokuda depolanırlar ancak enerji metabolizmasında direkt rol almayıp, daha çok enerji kullanımı esnasında destekleyici bir rol alırlar.

Yağda Eriyen Vitaminler:

 A Vitamini:

Vücudun büyümesi için gereklidir. Günlük ihtiyacımız olan 12mg  A vitamini provitamin A şeklinde çeşitli besinlerden sağlanır. Provitaminler karaciğerde A vitaminine dönüştürülerek kana verilir. Büyüme, üreme, görme, kan yapımı, bağışıklık sistemi ve doku hücre büyümesi için A vitamini çok gereklidir. Gözlerin karanlıkta normal olarak görmesini ve az ışığa alışmasına da yardımcı olur, çeşitli kanser türleri ile yaşlanmaya bağlı hastalıklara karşı koruyucu etki gösterirler. Deri gibi epitel dokunun gelişiminde, yapımında, kendini korunmasında da yardımcı olur. Vücudun hastalıklara karşı bağışıklık sisteminin oluşumunda yardımcıdır.

D Vitamini

Çeşitli besinlerden alınan D-pro vitaminleri ve vitaminleri karaciğer veya yağ dokusunda depolarda toplanır. D vitaminleri provitamin lerin güneş ışığına maruz kalmasıyla deri altında sentezlenir. D vitaminin çok önemli bir görevi kalsiyum ve fosfat iyonlarının bağırsaklarda emiliminin hızlanması ve bu suretle kemiklerde kalsiyum birikmesi ne yardımcı olmasıdır. D vitamini kullanımı böbreklerdeki kalsiyum kaybını engellemektedir. Kemik dokusuna direnç katmaktadır. İnsülin sentezlenmesinde önemli etkilere sahiptir.

E Vitamini

E vitamini güçlü bir antioksidandır. A vitamini ile birlikte yumurta ve testis gelişiminde etkilidir. Doğal gıdalarda bol bulunduğu için eksikliği pek fazla görülmez. Hücre zarını koruyucu etkisi vardır. Damar tıkanıklığını engellediği bilinir. Kanın pıhtılaşmasında görevli olan proteinlerin üretiminde de görev alır.

K Vitamini:

K vitamini kanın pıhtılaşmasında görevlidir. Günlük ihtiyacımız olan  0.2mg- 0.3 mg K vitamini normal besinlerde yeteri miktarda bulunur. Yağda eriyen vitamin olan K vitamini bağırsaklarımızda yer alan faydalı bakteriler tarafından da sentezlendiği için eksikliği nadir görülür.  K1 vitamini daha çok bitkisel gıdalarda bulunurken, K2 vitamini daha çok hayvansal gıdalarda bulunur. K vitamini ayrıca kemik sağlığını destekler.

Suda Eriyen Vitaminler:

Suda eriyen vitaminler  C ve B grubu vitaminlerdir.

C Vitamini

Özellikle hücreler arası maddenin yapımı ve korunması için gereklidir. Ayrıca kanda bulunan hemoglobin oluşumu ve alyuvarların olgunlaşmasında da etkilidir.  C vitamini bağışıklık sistemini güçlendirip enfeksiyonlara karşı korur. Folik asit ve demir emilimini  kolaylaştırır. Kansızlıktan korur, cildimize ve bağ dokularında esneklik kazandırır . Vücudumuzda birçok enzimatik reaksiyonda çok önemli görevler alır.

B1 Tiamin

Pirüvik asidi asetil coA‘ya dönüştüren karboksilaz enziminin yapısına katılır. Depolanamayan bir vitamindir, besinlerin vücutta enerjiye dönüşmesinde rol oynamaktadır. Beyinde  besinlerden enerji üretimi için gereklidir, yaşlanmaya karşı koruyucu etkisi de vardır.

B2 Riboflavin

FAD  molekülünün yapısına katılır ve indirgenme yükseltgenme reaksiyonlarında etkilidir. Isıya duyarlı bir yapısı vardır. Bu nedenle bu besinler çok bekletilmemeli, sebzelerin pişirilme süreleri iyi ayarlanmalıdır. Vücutta demirin emilmesine yardımcı olur, büyüme ve gelişmede önemli rolü vardır.

Niasin Vitamini

NAD ve NADP nin prostetik grubunu oluşturur, ısıya dayanıksızdır. Enerji metabolizmasında düzenleyicidir, yorgunluğun azalmasına katkıda bulunur.

B5 Pantotenik Asit

İnsan ve hayvanlarda koenzim bileşimine katılır.

B6 Piridoksin

Karbonhidratlar yağ ve protein metabolizmasında etkilidir, güneş ışığına maruz kalırsa bozulur.

Folik Asit

Bağırsakta bulunan yararlı bakteriler tarafından da sentezlenebilir fakat besinlerle de yeterli miktarda alınmalıdır.Sinir sisteminin düzeni ve anne karnındaki bebeğin gelişmesinde önemli rol oynamaktadır. Alzheimer, kalp krizi, felç gibi hastalıklara engel olur.

Vitaminlerin İnsan Vücudu İçin Önemi :

Vitaminlerin insan sağlığı için önemini şu maddelerle özetleyebiliriz:

1. Büyüme ve gelişmeyi sağlar.
2. Çeşitli sistemlerin sağlığının korunmasında yardımcıdır, özellikle sinir ve sindirim sisteminin düzenli çalışmasını da etkilidir.
3.  Hastalıklara karşı bağışıklık sistemimizin daha dirençli olmasına yardımcı olur.
4.  Özellikle B grubu vitaminleri enzimlerin koenzim kısımlarını oluşturarak metabolizmada önemli rol oynarlar.
5. Kemikleri güçlendirir ve eklem sağlığı için önemlidir.
6. Yaraların daha hızlı iyileşmesini sağlar.
7. Anne ve bebek sağlığı için gereklidir.
8. Depresyon, anksiyete, bipolarbozukluklar başta olmak üzere pek çok psikolojik hastalığın eadavisinda kullanılır.

Vitaminlerin eksik veya hiç olmaması vitamin gerektiren reaksiyonları diye başlamasına veya durmasına ve buna bağlı olarak da çeşitli hastalıkların ortaya çıkmasına sebep olur. Vitaminler çoğunlukla vücutta sentezlenemeyen dışarıdan alınan moleküllerdir vücuda yeteri kadar vitamin alınamazsa hafif bazı bozukluklar meydana gelir, bu duruma hipovitaminoz denir. Hipovitaminoz vitaminler yeteri kadar emilme diye fazla miktarda dışarı atıldığı veya sarf edildiği zamanda da meydana gelir.

Vitaminlerin Eksikliği Nelere Sebep Olur?

A Vitamini Eksikliği

Görme pigmentlerinin yapısına katıldığından A vitamini eksikliğinde gece körlüğü, tavuk karası gibi rahatsızlıklar görülür. Fazla alındığında zayıflama, saç dökülmesi, halsizlik gibi belirtiler ortaya çıkar. Ciltte ve deride kuruma, korneada  bulanıklık meydana gelir.

D Vitamini Eksikliği

D Vitamini eksikliğinde kalsiyum ve fosfat emilmesi azaldığından kemikler yumuşar ve bunun sonucu olarak çocuklarda Raşitizm hastalığı görülür . Alzheimer hastalığına zemin hazırlayabilir, uyku bozuklukları meydana gelebilir. Fazla alındığında böbrek taşı oluşumuna neden olmaktadır.

E Vitamini Eksikliği

E vitamini eksikliğinde kısırlık görülür. Ciltte yaralar çıkar ve zor iyileşir . Görme problemleri, kansızlık, kas zayıflığı, nörolojik problemler ortaya çıkar.

K Vitamini Eksikliği

K Vitamini eksikliğinde kanın pıhtılaşma zamanı uzadığı için organizmanın kanamalara eğilimi artar.

C Vitamini Eksikliği

C vitamini eksikliğinde skorbüt hastalığı görülür. Skorbüt hastalığında diş etlerinde ve deri altlarında kanamalar, yaraların geç iyileşmesi gibi belirtilerle görülmektedir Ayrıca hücreler arası maddeler sentezlenememektedir. Yorgunluk, eklem ağrıları, ateşli hastalıklara karşı dirençsizliği de sebep olur.

B1 Tiamin Eksikliği

B1 tiamin eksikliğinde karbonhidrat metabolizması yavaşlar, uzun süreli eksikliğinde sinir sisteminde tahrifat, kalp yetmezliği görülür. Beriberi denen hastalıkla eklemlerde şişlik ve ağrı, , yorgunluk ve isteksizlik gibi haller görülmektedir.

Niasin Vitamini Eksikliği

Niasin vitamini eksikliğinde pellegra denen hastalık görülür. Pellegranın belirtileri sinir sisteminde bozukluklar, hal ve hareketlerde anormallikler, sindirim sisteminde bozukluklar ve deride yaralar görülmektedir. Metabolizma yavaşlaması ve soğuğa karşı dayanıksızlık da görülebilir.

B5 Pantotenik Eksikliği

Asit bütün yiyeceklerde bulunmasından dolayı B5 eksikliği ile ilgili belirtilere rastlanır olmamaktadır.

B6 Piridoksin Eksikliği

B6 Eksikliğinde sinir sisteminde bozukluklar sonucu havale, deride yaralanmalar ve anemi görülür. Huzursuzluk iştahsızlık, dil ve dudakta çatlama görülür.

Folik Asit Eksikliği

Hamile olan annenin eksik folik asit alması nedeniyle bebeğin özellikle sinir sisteminde, beyin ve omurga gelişiminde birtakım problemler çıkabilir.

B12 Eksikliği

B12 eksikliğinde El kol ve bacaklarda uyuşukluk hissi, bebeklerde büyüme ve gelişmede gerilik görülmektedir.

Hangi Vitamin Hangi Besinlerde Bulunuyor?

A Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?

Yumurta, balık yağı, süt, karaciğer ve tereyağı gibi besinlerde A vitamini bulunmaktadır.

D Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?

Tereyağı, balık ve balık yağı, karaciğer, yumurta sarısında D vitamini bulunmaktadır.

E Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?

Soya, yağlı tohumlar, tahıl taneleri, bitkisel yağlar ve yeşil sebze besinlerinde E vitamini bulunmaktadır.

K Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?

Balık, kuru baklagiller, ıspanak, karaciğerde K vitamini bulunmaktadır.

C Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?

Turunçgiller (mandalina, limon, portakal), kuşburnu, çilek, domates, ıspanak, patates, marul, lahana, biber gibi besinlerde C vitamini bulunmaktadır.

B1 (Tiamin) Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?

Süt, karaciğer, kuru baklagiller, ceviz, fındık, yumurtada B1 (Tiamin) vitamini bulunmaktadır.

B2 (Riboflavin) Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?

Süt ürünleri, yumurta, balık, sebzeler, tahıl, et ve karaciğerde B2 (Riboflavin) vitamini bulunmaktadır.

B6 (Piridoksin) Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?

Karaciğer, böbrek, et, tahıllar ve kuru baklagil besinlerinde bolca B6 (Piridoksin) vitamini bulunmaktadır.

B12 Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?

Peynir, süt, et, balık ve yumurtada bolca B12 vitamini bulunmaktadır. Bitkisel besinlerde B12 Vitamini bulunmamaktadır.

Niasin Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?

Yeşil yapraklı sebzelerde, kümes hayvanları, tahıllar, et, balık, karaciğer, kuru baklagillerde Niasin vitamini bulunmaktadır.

Folik Asit Hangi Besinlerde Bulunur?

Tahıllarda, karaciğer, kuru baklagiller, yeşil yapraklı sebzelerde bolca Folik Asit bulunmaktadır.